ویژگی های فرش دستباف 5 منطقه ایران
خرید فرش دستباف ایرانی یکی از نمادهای هنر و فرهنگ کشورمان است که در هر منطقه با ویژگی‌های خاص خود تولید می‌شود. در این مقاله به بررسی ویژگی‌های فرش دستباف پنج شهر ایلام، بیجار، کردستان، نهاوند و ملایر میپردازیم.
مشخصات و ویژگی های فرش دستباف 5 شهر ایران
در ادامه به بررسی مشخصات فرش های دستباف هر کدام از شهر ها میپردازیم.
فرش دستباف ایلام
فرش‌های دستباف ایلام به خاطر طرح‌های زیبا و رنگ‌های زنده‌شان شهرت دارند. هر خاستگاه فرش دستباف در ایران، با توجه به خصوصیات اقلیمی، فرهنگی و دانش فنی، ویژگی‌های بارز و مهمی در میان سایر خاستگاه‌ها دارد. استان ایلام یکی از قدیمی‌ترین استان‌های بافنده فرش‌های سنتی است و از نظر شیوه بافت و غنای طرح‌های بافته‌شده بسیار سرآمد است. بافندگان ایلامی به دلیل سرعت بالای بافت، تعداد فرش‌های بافته‌شده در این منطقه بیشتر از سایر مناطق است، که این موضوع به صادراتی‌تر شدن صنعت قالی‌بافی در این استان کمک بسیاری نموده است.
- فن بافت: فن غالب قالی‌بافی در ایلام، گره‌زنی ترکی است. گره ترکی یا متقارن باعث شده است که فرش‌های بافته‌شده این منطقه از نظر استحکام در سطح بسیار بالایی قرار بگیرند. همچنین، رج‌های فرش این منطقه با توجه به شیوه متقارن بافت، تعداد بالایی دارند. به طور میانگین، رج این فرش‌ها از ۴۵ تا ۶۵ عدد و ۱۵ تا ۲۵ عدد متغیر است.
- مواد اولیه: عمده فرش‌های دستباف ایلامی از الیاف پشمی در خامه و الیاف نخ‌پنبه در تار و پود تشکیل شده‌اند. این الیاف با توجه به ساختاری که دارند، فرش‌های این منطقه را از نظر قوام و سنگینی در سطح بالایی قرار داده‌اند.
فرش دستباف بیجار
فرش دستباف بیجار که به “قالی آهنین” معروف است، یکی از محکم‌ترین و با دوام‌ترین فرش‌های دستباف ایرانی است.
برخلاف اکثر فرش‌های دستباف کردستان که با گره فارسی بافته می‌شوند، فرش‌های بیجار با استفاده از گره ترکی بافته می‌شوند که به ضخامت و استحکام فوق‌العاده این فرش‌ها کمک می‌کند. به دلیل این استحکام، به فرش‌های دستباف بیجار “قالی‌های آهنین” نیز می‌گویند.
- گره ترکی: این نوع گره، که در بیشتر استان‌های فرش‌بافی ایران مورد استفاده است، به دلیل تقارن و تراکم بالا، ساختار بسیار مقاومی به فرش‌های بیجار می‌بخشد. در این شیوه، بافندگان با دو گره متقارن در ساختار تار، فرش را می‌بافند که باعث افزایش دوام و ماندگاری فرش می‌شود.
- پودهای نمناک و چندلایه: یکی از ویژگی‌های بارز فرش دستباف بیجار استفاده از پودهای نمناک و چندلایه است. پس از انجام گره‌ها در هر ردیف، بافندگان پودهای افقی را به چله فرش وارد کرده و با شانه فلزی پودها را می‌کوبند تا گره‌ها صاف و متراکم شوند. پودهای مورد استفاده در فرش بیجار شامل یک پود ضخیم و یک یا دو پود نازک است که به ضخامت بالای فرش کمک می‌کند. این فرش‌ها به دلیل ضخامت زیاد، به سختی قابل تا شدن هستند و به آن‌ها “فرش‌های لول” نیز گفته می‌شود.
- تکنیک پودگذاری: بافندگان بیجاری قبل از پودگذاری، پودها را خیس می‌کنند. این کار باعث می‌شود که در هنگام کوبیدن، تراکم پودها بیشتر شده و پس از تبخیر آب، فرش‌ها استحکام آهنینی پیدا کنند.
فرش دستباف کردستان
فرش دستباف کردستان از نظر خصوصیات ظاهری و کیفیت، جایگاه بسیار بالایی در میان انواع فرش دستباف ایرانی دارد. هر خاستگاه از کردستان به طور کلی خصوصیات بارز مختص به خود را دارد. در ادامه به بررسی آن‌ها میپردازیم.
فرش دستباف کردستان از نظر تنوع خاستگاه، اهمیت بسیاری در فرش‌های دستباف ایرانی دارد. این استان دربرگیرنده‌ی مهم‌ترین خاستگاه‌های فرش دستباف در ایران است. خاستگاه سنه و خاستگاه بیجار از نظر پیشینه، فن بافت و فرهنگ جزء برترین خاستگاه‌های بافنده در ایران به حساب می‌آیند. این دو خاستگاه تفاوت بسیار زیادی از نظر طرح و نقش، ساختار، فن بافت و طیف‌های رنگی با یکدیگر دارند.
خاستگاه سنه: یکی از برترین خاستگاه‌های فرش دستباف کردستان، قالی‌های سنه است. نام سنه از شهر سنندج گرفته شده است. قالی‌های سنه یکی از بهترین و مرغوب‌ترین قالی‌های ایران هستند، به‌طوریکه همواره علاقه‌مندان زیادی در دنیا خواهان قالی سنه هستند. این قالی‌ها باتوجه به ساختار و شیوه بافت سنه یا نامتقارن، از ظرافت بسیار زیادی برخوردار هستند. همچنین به علت رواج زیاد شیوه بافت نامتقارن و قدمت بالای آن، این شیوه به گره‌بافی سنه مشهور شده است. استفاده از الیاف بسیار نازک در بافت قالی‌های سنه باعث شده است که این قالی‌ها جزء ظریف‌ترین قالی‌های ایران باشند.
فرش دستباف نهاوند
بسیاری از علاقه‌مندان و متخصصین در زمینه فرش دستباف بر این باور هستند که فرش نهاوند از محبوب‌ترین انواع فرش ایرانی محسوب می‌شود. دلیل این نظر را باید در ویژگی‌های بارز این فرش دانست. این مشخصات عبارتند از:
- نوع بافت:
شیوه بافت فرش در این مناطق اغلب تخت‌باف است، هرچند گاهی نیز به شیوه نیم‌لول نیز بافت می‌شود. گره‌های مورد استفاده هم از نوع گره ترکی و هم از نوع گره فارسی هستند. ارتفاع پرزها در این فرش اغلب بلند و گوشتدار است. بافت قالی در نهاوند بیشتر به صورت تک‌پوده انجام می‌شود که این یکی دیگر از ویژگی‌های بافت فرش در این منطقه است.
- مواد اولیه:
پشم و پنبه از اصلی‌ترین الیاف مورد استفاده در بافت فرش نهاوند هستند. امروزه از انواع نخ پنبه نیز برای بافت فرش استفاده می‌شود. اما در گذشته تنها از الیاف رایج در منطقه یعنی همان پشم برای بافتن قالی و فرش بهره برده می‌شد. ویژگی اصلی در خصوص مواد اولیه به کار رفته در این فرش‌ها کیفیت بالای الیاف است. پشم براق و لطیف از مهم‌ترین متریال‌های مورد استفاده در بافت این فرش زیبا و انرژی‌بخش است.
- رج‌شمار:
منظور از رج‌شمار، تعداد گره‌هایی است که در ۷ سانتی‌متر مربع از فرش زده می‌شود. این میزان برای سنجش کیفیت فرش مورد استفاده قرار می‌گیرد. هرچه رج‌شمار یا تعداد گره‌های موجود در هفت سانتی‌متر مربع از فرش بیشتر باشد، کیفیت و به تبع آن قیمت فرش نیز بیشتر خواهد بود. در مورد فرش دستباف نهاوند باید گفت که این فرش‌ها از رج‌شمار بالایی برخوردار بوده و به همین خاطر کیفیت بالایی نیز دارند. در گذشته رج‌شمار این فرش‌ها ۲۵ بود، اما امروزه در حدود ۳۰ الی ۴۰ در نظر گرفته می‌شود.
فرش‌های دستباف نهاوند به خاطر طرح‌های هندسی و مدرن، الیاف مرغوب، و کیفیت بالای بافت از محبوب‌ترین انواع فرش‌های ایرانی به شمار می‌روند. انتخاب این فرش‌ها نه تنها به معنای خرید یک محصول زیبا و با کیفیت است، بلکه حمایت از هنرمندان و صنعت‌گران محلی نیز می‌باشد. اگر به دنبال فرشی با دوام و با ارزش هنری بالا هستید، فرش دستباف نهاوند گزینه‌ای ایده‌آل برای شما خواهد بود.
فرش دستباف ملایر
ویژگی‌های کلی که برای این فرش می‌توان بر شمرد عبارتند از:
- درخشنده بودن رنگ‌ها:
یکی از مشخصات فرش دستباف ملایر، قالب رنگی آن است که از درخشندگی زیادی برخوردار بوده و جلوه خاصی به آن می‌دهد. در رنگ‌آمیزی این فرش‌ها از موی رنگ‌نشده شتر و پشم رنگ‌شده گوسفند استفاده می‌شود. پایه رنگی مورد استفاده نیز آبی و قرمز است.
- تقارن رنگی:
تقارن در بین رنگ‌های مورد استفاده یکی دیگر از ویژگی‌های این فرش‌ها است. بهتر است برای درک درست از رنگ در فرش، در نور طبیعی به آن نگاه کنید. همچنین در اغلب اوقات، رنگ‌ها در جهت خواب فرش تیره‌تر به چشم می‌آیند.
- اختلاف در ابعاد فرش:
معمولاً در قسمت بالایی و پایینی فرش اختلاف چند سانتی‌متری از لحاظ اندازه وجود دارد. با تا کردن فرش از قسمت میانی می‌توان به میزان این اختلاف سایز پی برد. البته باید اضافه نمود که این ویژگی فرش دستباف ملایر عیب محسوب نمی‌شود، هرچند در ابعاد کوچک‌تر بیشتر به چشم خواهد آمد.
- عمر طولانی:
داشتن طول عمر بالا و ماندگاری کیفیت از دیگر ویژگی‌های انواع مختلف فرش ایرانی است که در فرش ملایر نیز نمایان است. این امکان وجود دارد که سال‌ها از آن استفاده کنید.
- طرح و ساختار:
از مشخصات فرش دستباف ملایر می‌توان به طرح‌های مورد استفاده در این فرش اشاره کرد که بیشتر اشکال منظم و هندسی هستند؛ از قبیل چهارضلعی و لوزی که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. از نظر ساختاری، فرش ملایر دارای پرزهای پرپشم و بلند است. همچنین برای پود در این فرش غالباً از پنبه استفاده می‌شود و از آن به شکل تک‌پود و در بین گره‌های ترکی به کار رفته در این بافت استفاده می‌کنند.
نتیجه‌گیری
فرش‌های دستباف ایرانی از هر شهر با ویژگی‌های خاص خود، نمادی از هنر و فرهنگ غنی کشورمان هستند. انتخاب فرش دستباف از هر یک از این مناطق، نه تنها به معنای خرید یک محصول زیبا و با کیفیت است، بلکه حمایت از هنرمندان و صنعت‌گران محلی نیز می‌باشد. اگر به دنبال فرشی با دوام و با ارزش هنری بالا هستید، فرش‌های دستباف این پنج شهر گزینه‌ای مناسب برای شما خواهند بود. همچنین می توانید برای خرید فرش دستباف با کیفیت ایرانی گالری فرش عرسین را انتخاب نمایید.
