ابرشی شدن فرش دستباف یکی از عیوبی است که گاهی از اوقات به دلیل نگهداری و شستشوی غیر اصولی ایجاد می‌گردد. همانطور که می‌دانید فرش دستباف به ویژه اگر اعلا و گران قیمت باشد در حقیقت سرمایه به شمار می‌آید و حفظ آن اهمیت بالایی پیدا می‌کند. بنابراین ضرورت دارد که به شیوه اصولی و استاندارد نگهداری شود تا از بروز مشکلاتی مانند ابرشی شدن جلوگیری گردد. علاوه بر این رعایت کردن این موارد موجب می‌شود تا طول عمر مفید فرش دستباف نیز به میزان قابل ملاحظه‌ای افزایش پیدا کند. در این مقاله به توضیحاتی پیرامون ابرشی شدن فرش‌های دستباف و راه کارهایی برای پیشگیری از آن می‌پردازیم.
فرش دستباف ایرانی
فرش دستباف در ایران نمادی از تمدن و اصالت است که با هنر زنان بافنده عجین شده است. امروزه این فرش‌های زیبا از جایگاه بالاتری حتی نسبت به گذشته برخودارند. چرا که به عنوان نماد یک ملت و تاریخ آن هستند. با توجه به اینکه این فرش‌ها بر اساس جایگاه هنری قیمت گذاری می‌شوند از نظر مالی نیز دارای ارزش زیادی بوده و بیشتر از یک کفپوش به حساب می‌آیند و می‌توان گفت خرید فرش دستباف ایرانی تبدیل به نوعی سرمایه‌‌گذاری برای مردم شده است. فرش دستباف ایرانی دارای تنوع بالایی بوده و این تنوع در شیوه بافت و نوع الیاف مورد استفاده و رنگ و طرح جلوه پیدا می‌کند. هر منطقه در ایران که به هنر فرش بافی مشغول بوده‌اند به سبکی خاص به بافتن فرش اقدام نموده‌اند. به همین دلیل است که افراد دوستدار فرش و متخصصین این عرصه با نگاه کردن به فرش دستباف پی می‌برندکه متعلق به کدام منطقه است. اما در حالت کلی فرش‌ها به سه گروه:
- فرش دستباف شهری
- فرش دستباف روستایی
- فرش دستباف عشایری
تقسیم می‌شوند. اما برای حفظ و نگهداری از این فرش‌های خاص و زیبا نیاز به دانشی است تا از هر گونه آسیب دیدگی مانند ابرشی شدن در آن‌ها جلوگیری گردد.
ابرشی شدن فرش دستباف به چه معناست؟
یکی از نواقص و عیوبی که برای فرش‌های دستباف ایجاد می‌شود درآمیختگی رنگ‌های به کار رفته در آن است. بهاین حالت در اصطلاح فرش بافی ابرشی شدن گفته می‌شود. زمینه کار در فرش دستباف باید به صورت کاملا یکدست و یکنواخت باشد و هرگونه در هم تنیدگی رنگی و ایجاد تکدانه‌های رنگی و پر رنگ و کمرنگ شدن زمینه کار از عیوب فرش به شمار می‌رود. این تغییر در تنالیته رنگی در فرش را با نگاه کردن به آن نیز می‌توان دید. متاسفانه در بسیاری از اوقات در صورت بروز این مشکل برای فرش حتی با رنگ گذاری کردن مجدد نیز نمی‌توان آن را مرتفع نمود. این مشکل بیشتر در دستباف‌هایی نظیر گبه بروز می‌کند. البته در پاره‌ای از فرش‌های بافت شده در روستا و فرش عشایری این موضوع شاخصه‌ی زیبایی سناختی محسوب می‌شود و از آن به نام عیب فرش یاد نمی‌کنند. اما اگر فرش دستباف از نوع شهری باشد ابرشی شدن آن را باید ایرادی بزرگ دانست. این ایراد بر قیمت فرش نیز اثر منفی می‌گذارد.
دلایل ابرشی شدن فرش دستباف چیست؟
همانطور که اشاره کردیم اگر فرش دستبافی بافت شهر باشد یکی از عیوب مهم در آن ابرشی شدن است. اما برای جلوگیری کردن از این عیب ابتدا باید بدانیم که به چه دلایلی ایجاد می‌گردد.دلایل مختلفی برای ایم موضوع وجود دارد که عبارتند از:
عدم رعایت اصول کیفی در پروسه رنگرزی الیاف
اگر در فرایند رنگرزی دقت کافی وجود نداشته باشد و یا خامه‌ها و کلاف‌ها با صورت یکدست هم زده نشوند احتمال بروز ابرشی شدن در فرش وجود دارد. دیگر نواقص پروسه رنگرزی که منجر به این ایراد می‌شود اعم از:
- استفاده کردن از رنگ‌های نامرغوب
- استفاده از الیاف نا مرغوب و بی‌کیفیت
- یکنواختی رنگرزی
- به کار بردن آب‌هایی با غلظت املاح معدنی زیاد
- استفاده از مقادیر زیاد از رنگ‌های دندانه‌ای
- پرتاب بودن خامه ( پرتاب بودن موجب می‌شود تا حالت ابرشی در فرش بیشتر ایجاد گردد و خامه دچار تیرگی و روشنی در قسمت‌های مختلف می‌گردد.)
- عدم تناسب تراکم خامه با میزان آب مورد استفاده
در خصوص مورد آخر باید گفت که کم بودن میزان آب در تناسب کلاف و الیاف مورد استفاده به ابرشی شدن منتهی خواهد شد.
تابش نور خورشید به صورت غیر یکنواخت
اگر بخشی از الیاف به کار رفته در فرش بیشتر از مابقی در معرض نور خورشید قرار داشته باشد می‌توان به بروز ابرشی شدن در فرش‌های دستباف منتهی گردد. بناتبراین در زمان خشک کردن الیاف و پهن کردن آن در آفتاب باید به این موضوع نیز دقت لازم مبذول گردد.
موارد گفته شده از علل پیدایش این نقیصه در فرش دستباف در زمان تهیه الیاف و بافتن آن‌ها بود. اما مواردی نیز وجود دارد که مشکل ابرشی شدن در حین استفاده از فرش بروز می‌کند. برای پیشگیری از آن نیز می‌توان راه کارهایی را ارئه داد.
راهکارهای جلوگیری از ابرشی شدن فرش دستباف
برای محافظت از فرش در مقابل بروز ایراداتی همچون در هم آمیختگی رنگ‌ها باید به طور اصولی و استاندارد از آن‌ها نگهداری نمود. رعایت نکات زیر در فرش موجب می‌شود تا از ابرشی شدن ان پیشگیری گردد:
- عدم استفاده از شوینده‌های شیمیایی: اغلب شوینده‌های شیمیایی به بافت فرش نفوذ خواهند کرد و الیاف به کار رفته در آن را تخریب می‌کنند. همین امر موجب پس دادن رنگ و در هم آمیختگکی آن می‌گردد.
- عدم استفاده از آب گرم برای شستشو: هرگز از آب گرم برای شستشوی فرش دستباف استفاده نکنید. آب گرم به رنگدانه‌های فرش آسیب‌های جدی وارد می‌کند.
- عدم استفاده از برس و دستما نمدار برای تمیزکاری: برای از بین لکه‌های ایجاد شده روی فرش مانند لکه چای و قهوه از برس‌های سفت استفاده نکنید. هخمچنین پارچه‌های نمدار را با فشار روی فرش دستباف نکشید. این موارد موجب آسیب به الیاف فرش و در نتیجه در هم رفتگی رنگ‌های آن می‌گردد.
- عدم آویزان کردن فرش در حالت خیس: بعد از شستشوی فرش در حالی که هنوز خیس است آن را آویزان نکنید. فرش دستباف در حالت خیس بسیار آسیب پذیر بوده و احتمال ایجاد ناهماهنگی در رنگ‌های آن بسیار زیاد است. به یاد داشته باشید میزان حساسیت فرش‌های دستباف در زمان شستشو بیشتر می‌شود و هرگز توصیه نمی‌شود در منزل شسته گردد.
- عدم آویختن فرش خیس در آفتاب: اشتباه دیگری که می‌تواند به ابرشی شدن فرش دستباف منجر گردد قرار دادن آن در معرض نور خورشید است. این اشتباه بزرگی است که می‌تواند به آسیب دیدگی جدی در الیاف فرش منجر شود. حتی احتمال پوسیدگی زود هنگام فرش را نیز در پی خواهد داشت.
تست رنگ دهی در فرش دستباف
اولین موضوعی که در این خصوص باید به آن اشاره کرد این نکته است که شستشوی زیاد در فرش‌های دستباف منجر به آسیب دیگی در آن‌ها می‌گردد. بنابراین بهتر است تا از شستن بیش از اندازه‌ی آن‌ها خودداری نمایید. این آسیب دیدگی حتی اگر با استانداردترین شیوه‌ها نیز شستشو انجام گردد وجود خواهد داشت. البته واضح است که در زمان شستشوی دستی و غیر اصولی این مشکلات دو چندان می‌گردد. بهترین بازه‌ی زمانی برای شستشوی فرش دستباف 3 تا 5 سال می‌باشد. شستشوی بیشتر توصیه نمی‌گردد. نکته بعدی که باید مورد توجه قرار داد این است که برخی از انواع فرش‌های دستباف به واسطه الیاف مورد استفاده در آن بیشتر در معرض آسیب دیدگی و ابرشی شدن هستند. همانطور که در بالا اشاره کردیم ابرشی شدن فرش دستباف به الیاف به کار رفته در آن نیز بستگی زیادی دارد. برای تست مرغوب بودن الیاف به کار رفته در فرش در زمان خرید می‌توانید به فرش زیر اقدام کنید:
گوش پاکنی را به وسیله‌ی آب گرمی که دمای پایین‌تر از نقطه جوش دارد خیس نموده و قبل از کاهش دمای آن بر سطوح رنگی فرش بکشید. چنانچه سر گوش پاکن رنگی شد نشان دهنده‌ی پایین بودن کیفیت الیاف مورد استفاده در آن می‌باشد. این بدان معنا است که فرش در هنگام شستشو بیشتر از دیگر انواع آن در معرض ابرشی شدن خواهد بود. ضمنا قبل از استفاده از خدمات قالیشویی برای چنین فرشی این موضوع را به مسئول شستشو اطلاع دهید.
برای تهیه زیباترین و با کیفیت‌ترین انواع فرش دستباف و تابلو فرش ایرانی می‌توانید با کارشناسان ما در فرش عرسین تماس گرفته و اطلاعات لازم و راهنمایی‌های مورد نیاز را دریافت کنید. با عرسین گالری خریدی مطمئن و لذت بخش را تجربه خواهید کرد.
سخن پایانی
ابرشی شدن فرش دستباف از جمله عیوب مهم در آن محسوب می‌شود که در زمان خرید به ویژه اگر قصد خرید تابلو فرش را دارید باید مورد توجه و دقت قرار گیرد. همچنین علاوه بر کیفیت الیاف به کار رفته در آن میزان شستوش نیز در ابرشی شدن فرش موثر است.
