فرش دستباف چهارمحال و بختیاری یکی از قدیمیترین فرشهای دنیا از نظر قدمت و اصالت است. در این میان، فرش دستباف بارده یکی از روستاهای این منطقه از شهرت بسیاری در سراسر جهان پیدا کردهاست. این فرشها از نظر طرح، نقش، تاریخچه و سبک بافت دارای اصول باستانی خاصی هستند که به علاقهمندان داخلی و خارجی آن افزوده است. در این مطلب، در مورد آشنایی با فرش دستباف بارده و خصوصیات آن میپردازیم. همچنین، علت شهرت جهانی قالیهای این منطقه را بیان میکنیم.
تاریخچه فرش دستباف بارده
بارده روستایی تاریخی از توابع شهرستان بن در چهار محال و بختیاری است. این روستا با جمعیت حدود ۳ هزار نفری، میراث گرانبهایی را درون خود جای دادهاست. این شهر علیرغم وسعت کم، از نظر تاریخی و فرهنگی جزء روستاهای شاخص در دنیا است. این استان دارای ۵ اثر ملی ثبت شده است که از مشهورترین آنها میتوانیم به به قلعه محمدحسن خان بختیاری اشاره کنیم.
این روستا یکی از بزرگترین تولید کنندگان گوشت ولبنیات در نزدیکی شهرکرد است. فرش دسبتاف یکی از میراث بزرگ استادان بزرگ قالی باف در این منطقه است. فرش بارده یکی از خوش طبع و مستحکمترین قالیها در میان انواع فرش دستباف ایرانی است. این استان در زمان قاجار دچار تحولات بزرگی شد و پس از کوچ بزرگ ایل قشقایی به این منطقه، هنر فرشبافی در این منطقه رونق بیشتری یافت. هنر قالیبافی در چهارمحال و بختیاری و این منطقه قدمتی به درازای ۸۰۰ سال دارد. فرشهای بارده یکی از پر قدمتترین خاستگاهها در ایران هستند.
عشق و علاقه مردم به قالیبافی از زمانهای دور در دل بومیان بارده قرار دارد؛ به طوری که در گذشته یکی از مهمترین رسوم نوعروسان گرهزنی خامههای دار قالی بود، عموما عروسها با ذکرهای مذهبی و دعا، گرههایی را در تار و پود قالیها میزدند تا آغاز زندگی آنها در تار و پود این قالیها به ثبت برسد.
خصوصیات قالی های بارده
فرش دستباف بارده را میتوانیم یکی از منحصربهفرد ترین فرشهای ایران و جهان بنامیم. قالیبافان این منطقه متاثر از تکنیکها و آثار بختیاری، قشقایی و ترکی قالیهایی مستحکم و بسیار مقاوم میسازند.
یکی از اصلیترین خصوصیات بارز قالیهای بارده، شیوه و فن بافت بیبیبافی است.
ازمهمترین جذابیتهای قالی بارده میتوانیم به پشمهای بومی از دامهای این منطقه اشاره کنیم. صنعت دامپروری در این منطقه از رونق خوبی برخوردار است و تامین کننده اصلی الیاف مورد نیاز برای بافت قالیهای بارده است. همچنین عمده رنگهای مورد استفاده در بارده توسط رنگرزیهای سنتی و طبیعی مورد استفاده قرار میگیرند که بر کیفیت نهایی این فرشهای زیبا و ارزشمند افزوده است.
فرشهای دستباف بارده از نظر قوام و استحکام در میان فرشهای ایرانی سرآمد هستند و طرفداران داخلی و خارجی زیادی را به خود جذب نمودهاند. تراکم بالای این فرشها، نقش و نگار پروضوحی را به وجود آورده است. این فرشها از نظر زیبایی و فراوانی جزئیات در کنار پرزهای نرم و لطیف متقاضیان بسیاری در داخل و خارج از کشور دارند.
طرح های مورد استفاده در فرش دستباف بارده
فرش دستباف بارده از نظر طرح و نقش شهرت بسیاری دارد. عمده فرشهای این منطقه از طرح اصیل و کهن چالشتری که خود حاوی چندین سبک طرح و نقش است ساخته شده است. از دیگرطرحهای مشهور این منطقه میتوانیم به طرح و نقش متاثر از خاستگاه قشقایی و اصفهان بپردازیم.
طرح چالشتری فرش دستباف بارده
چالشتری طرح اختصاصی و بسیار فاخر در استان چهارمحال و بختیاری است. این طرح از نام شهر چالِشتُر در شهرکرد گرفته شده است و سرشار از نقش و نگار ریز و پر جزئيات است. این طرحها برخلاف طرحهای کاشان یا اصفهان دارای مرکزیت نیستند و عموما به صورت خشتی یا ترکیبی هستند. از مهمترین ترکیبهای چالشتری میتوانیم به خشتی، سرو و کاج، قابی، گل مینا، لچک و ترنج، کف ساده و شکارگاهی هستند که نمونهی خشتی و کاج و سرو جزء مشهورترین طرحهای این منطقه هستند.
نقش کاج و سرو
این طرح جزء طرحهای باستانی و قدیمی در میان نقش و نگار ایرانی است. سرو نماد بسیار مهمی در ایران باستان و در میان آریاییها بود. کاج و سرو همواره در نقش و نگار دورههای مختلف تاریخی ایران به نمایش در آمدهاند. طرح کاج و سرو در فرش دستباف بارده نقش مهمی ایفا میکند. در این طرح وجود نمادهای سرو و کار به صورت واگیره درون سلولهایی به چشم میآید. این فرشها معمولا در زمینهای لاکی هستند.
طرح خشتی
مشهورترین فرش دستباف بارده، فرش چالشتری خشتی است. این فرش با توجه جزئيات بسیار زیاد و تراکم بالای فرشهای بافته شده در بارده، از زیباترین فرشهای دستباف ایران هستند. این طرحها متشکل از خشتهایی با حالت واگیره و حواشی هندسی هستند که این طرحها را دربر گرفته است. درون این خشتها هم نمادها و طرحهای ریزبافت گوناگونی جای گرفته است.
نقش گل مینا
یکی از طرحهای جذاب در میان فرش دستباف بارده، طرح گل مینا است. این طرح علاوهبر بارده در بخشهای دیگر چهارمحال و بختیاری نیز رواج دارد. این طرح یکی از ریزبافتترین فرشهای بارده است و از نظر ساختاری به طرح ماهی در تبریز و لچک و ترنج کاشان شباهت بسیاری دارد. عمده نمادهای مورد استفاده گلهای مینا به صورت آویزهای و حواشی پر جزئيات و گل به مرکزیت ترنج با حواشی لوزی یا دایرهای است.
طرح کف ساده
یکی از فرشهای مدرن و جذاب در میان طرحهای مختلف فرش بارده، طرح کف ساده است. این طرح در واقع یکی از کم جزئياتترین طرحها در میان فرشهای دستباف است. در این فرش، عمدتا مرکز فرش به صورت تک رنگ و حواشی آن پرجزئيات است.
طیف های رنگی در فرش دستباف بارده
یکی از بهترین رنگهای مورد استفاده در فرشهای دستباف ایرانی، در فرش دستباف بارده استفاده شدهاست. بافندگان این فرشها عمدتا از رنگهای طبیعی و گیاهی رنگرزی شده به شیوه سنتی استفاده میکنند. وجود گونههای گیاهی و رنگدانهای بومی در روستای بارده باعث اصالت بالای این فرشها شده است. البته در بعضی مناطق از رنگهای شمیایی استفاده میکنند اما عمده توجه اساتید و هنرمندان باردهای به رنگهای طبیعی و گیاهی است.
از مشهورترین رنگهای مورد استفاده در رنگرزی الیاف پشمی این فرشها میتوانیم به پوست گردو، جوهرلیمو، روناس، پوست انار و برگمو اشاره کنیم. بیشتر فرشهای این محدود در طیف رنگهای لاکی و گرم مایل به سرخ و پوست اناری قراردارند.
شهرت جهانی فرش دستباف بارده
فرش دستباف بارده از آن دست خاستگاههای فرش دستبافی است که شاید سخن کمتری در داخل از آن درمیان باشد اما از نظری تاریخی، کیفیت و برند جهانی در سطح بسیار بالایی قرار دارد. بسیاری از تاجران جهان پس از حضور این فرش در نمایشگاههای بینالمللی دلباختهی طرح، نقش، کیفیت و تاریخ آن شدند. در ادامه به مهمترین علتهای محبوبیت بالای این فرشها در سطح جهان میپردازیم.
رنگ ثابت
برترین کارشناسان فرش دستباف دنیا در نمایشگاه جهانی دموتکس آلمان با دیدن ثبات بسیار بالای رنگی فرش دستباف بارده به این فرشها علاقهمند شدند. پیش از این برخی تجار با خرید این فرشها، آنها را با برند دیگر خاستگاهها به فروش جهانی میرساندند که باعث شده بود فرش دستباف بارده علیرغم کیفیت بسیار بالا از نظر نشان گمنام باشد اما پس از حضور در نمایشگاههای جهانی این فرش از شهرت بسیاری برخوردار شد.
فرش دستباف بارده با توجه به استفاده از رنگهای طبیعی و گیاهی دارای مرغوبیت بالا و سبک اصولی رنگرزی باعث شده است که در میان فرشهای دستباف به عنوان با ثبات ترین فرش از نظر پایداری رنگی به حساب بیایند.
تراکم بسیار بالا و بی بی بافی
فرش دستباف بارده از نظر تراکم در سطح بسیار بالایی قرار دارد. به طوری که این فرشها در ۹۰۰ گره در ۱۰۰ گره در هر ردیف دارد. این ویژگی باعث شده تراکم و استحکام این فرشها درمیان فرشهای ایرانی سرآمد باشد. تعداد گرههای بالا و تراکم رجها باعث شده این فرشها مورد توجه جهانی قرار بگیرند و بارده هر ساله صادرات بسیاری به سراسر دنیا داشته باشد. همچنین سابقه تاریخی بیبیبافی این فرشها و اندازه بزرگ این فرشها باعث متمایز شدن این فرشها از سایر قالیهای دستباف شده است.
کلام نهایی
فرش دستباف بارده یکی از متراکم و مستحکمترین فرشهای دستباف در جهان است. این فرشها از نظر ثبات رنگی، طول عمر و غنای فرهنگی در سطح بسیار بالایی قرار دارند. در خرید فرشهای این منطقه همیشه به تراکم گرهها در هر ردیف توجه ویژهای داشته باشید. یکی از مهمترین راههای تشخیص فرش اصیل بارده میزان گرههای ۹۰۰ در ۱۰۰ هر ردیف و ثبات رنگی بسیار بالای آنها است.
