فرش‌های دستباف علاوه بر اینکه جزء کالاهای هنری با ارزش هستند، از نظر قیمتی نیز بسیار گرانبها هستند. به همین دلیل نگهداری درست و اصولی آنها از اهمیت بسزایی برخوردار است. همان طور که می‌دانید اکثر فرش‌های دستباف از الیاف پشمی و طبیعی ساخته شده و با مواد طبیعی رنگ می‌شوند، به همین دلیل نمی‌توان همانند فرش‌های ماشینی با آنها برخورد کرد. از این رو در ادامه شما را با مهمترین اصول استفاده، شستشو و نگهداری از فرش‌های دستباف آشنا خواهیم کرد.
اصول استفاده از فرش‌های دستباف
در هنگام استفاده از فرش‌های دستباف در خانه، توجه به نکات زیر، عمر و سلامت فرش دستباف شما را افزایش می‌دهد.
محل پهن کردن فرش دستباف
فرش دستباف باید در یک محل کاملاً صاف و بدون برآمدگی پهن شود. در غیر این صورت به مرور زمان تغییر حالت می‌دهد. نور آفتاب باعث کم رنگ شدن فرش دستباف می‌شود، به همین دلیل باید در جایی پهن شود که در معرض نور مستقیم آفتاب قرار نداشته باشد. سطح زیر فرش دستباف باید فاقد شکاف باشد، چرا که این شکاف‌ها مکانی امن برای رشد بیدها هستند که دشمن فرش‌های دستباف به شمار می‌روند.
رطوبت دشمن فرش‌های دستباف است، هرگز آنها را در جایی که مرطوب است قرار ندهید، حتی آب اضافی گلدان‌ها نیز به فرش‌های دستباف آسیب می‌رساند؛ به همین دلیل باید آنها را دور از رطوبت پهن کنید. هر چند وقت یک بار فرش را سر و ته کنید تا تمام قسمت‌های آن به یک اندازه پا خورده شوند و فرش یکنواختی خود را از دست ندهد.
جارو کردن فرش دستباف
یکی از مواردی که باید در هنگام جارو کردن فرش دستباف به آن دقت کنید، ریشه‌های فرش است. بهتر است از همان ابتدا ریشه‌های فرش را گره بزنید تا فرش شکافته نشود، سپس آنها را با یک روکش پارچه‌ای کاملاً بپوشانید. در این صورت در هنگام جارو کردن مشکلی از بابت ریشه‌های فرش نخواهید داشت.
برای جارو کردن فرش دستباف از دور پایین جاروبرقی استفاده کنید، زیرا مکش بالای جاروبرقی باعث سست شدن گره‌های فرش شده و آن را مستعد آسیب‌دیدگی می‌کند. هر از چند گاهی بهتر است از جاروی دستی برای جارو کردن فرش دستباف استفاده کنید، تا پرزهای فرش حالت طبیعی پیدا کنند.
تمیز کردن فرش دستباف
ریختن مواد مختلف بر روی فرش اجتناب‌ناپذیر است، در چنین مواقعی باید به فکر لکه‌زدایی فرش بود. برای پاک کردن لکه‌های فرش می‌توانید از ماست کم چرب استفاده کنید، مقداری ماست را روی لکه‌های فرش بریزید و بعد از جمع کردن بقایای آن، با یک دستمال نخی خشک و تمیز محل لکه را کاملاً پاک کنید.
اگر احساس می‌کنید حاشیه‌های فرش خاک‌آلود شده‌اند، با کمک برس و آب، آن قسمت‌ها را تمیز کرده و با یک دستمال نخی و خشک کاملاً پاک کنید. در ضمن هوا باید هوا روی فرش جریان داشته باشد تا رطوبت فرش کاملاً خشک شود.
اگر قصد ضدعفونی کردن فرش خود را دارید، محلول سرکه و آب بهترین گزینه است؛ اما توجه داشته باشید که محلول سرکه باید رقیق باشد. با کمک یک لیف این محلول را بر روی پرزهای فرش بکشید تا آن را ضدعفونی کند. خشک شدن کامل فرش در معرض هوای آزاد را فراموش نکنید، بدین منظور باید پنجره‌ها را باز کنید، تا هم هم هوا روی فرش به جریان بیافتد و هم بوی سرکه از بین برود.
اگر دوست دارید فرش دستباف‌تان مثل روز اول درخشان شود، مقدار ینشاسته ذرت را روی فرش بپاشید و پس از یک ساعت آن را با جاروبرقی کاملاً جارو کنید.
اصول شستشوی فرش‌های دستباف
شستشوی فرش‌های دستباف به دلایلی در منزل توصیه نمی‌شود. اولاً شستشو گاهاً موجب پخش شدن رنگ‌های فرش می‌شود. ثانیاً گاهی اوقات فرش دستباف به درستی خشک نمی‌شود و زمینه را برای رشد بیدها مهیا می‌کند. ثالثاً شوینده‌های معمولی حاوی مقدار زیادی مواد شیمیایی هستند که به الیاف طبیعی فرش‌ها آسیب می‌رسانند.
در هر صورت چنانچه قصد شستشوی فرش‌های دستباف در منزل را داشتید، بهتر است نکات زیر را رعایت کنید.
مایع شوینده
فرش را با شامپو فرش‌های فاقد مواد قلیایی بشویید. در صورت عدم دسترسی، می‌توانید با ترکیب یک مایع ظرفشویی ملایم، مقداری نمک و آب، یک محلول درست کرده و برای شستشوی فرش از آن استفاده کنید.
نحوه شستن فرش
فرش را در جایی برای شستن پهن کنید، که شیب‌دار باشد و آب زیر فرش جمع نشود. پس از خیس کردن فرش، مایع شستشوی فوق را با کمک یک اسفنج روی فرش بکشید. هرگز از برس‌های سخت و زبر برای شستن فرش دستباف استفاده نکنید، تا به بافت فرش آسیب وارد نشود.
آبکشی کامل فرش بسیار مهم است. نباید هیچ گونه بقایای مواد شوینده داخل فرش باقی بماند، زیر موجبات پوسیدگی فرش را فراهم می‌کند. در ضمن بعد از شستشوی فرش باید آن را در جایی آویزان کنید تا کاملاً خشک شود.
به یاد داشته باشید که شستشوی فرش‌های دستباف یک کار تخصصی است، از این رو بهتر است اگر به شستن اصرار دارید، از خدمات قالی‌شویی‌های حرفه‌ای استفاده کنید و بی‌گدار به آب نزنید.
اصول نگهداری از فرش‌های دستباف
اگر قصد استفاده از فرش دستباف را ندارید و می‌خواهید آن را برای مدتی نگهداری کنید، باید در هنگام انبارداری فرش دستباف حتماً به نکات زیر توجه کنید:
بررسی و رفو فرش
اولین نکته مهم در هنگام نگهداری فرش دستباف، بررسی تمام قسمت‌های زیر و روی آن است. با این کار اگر فرش دچار پوسیدگی شده باشد و یا تازه پوسیدگی آن آغاز شده باشد، شما سریعاً مطلع می‌شوید. در این صورت باید خیلی زود فرش را رفو کنید، زیرا جمع کردن فرش به همین حالت، باعث گسترش پوسیدگی می‌شود.
لوله کردن فرش
بهترین روش برای نگهداری از فرش لوله کردن آن است، زیرا در این حالت امکان تغییر شکل فرش به حداقل می‌رسد. بهتر است قبل از لوله کردن فرش، یک پارچه نخی سفید را روی فرش پهن کنید تا امکان نفوذ گرد و خاک به داخل فرش به حداقل برسد. سپس روی این پارچه نفتالین بپاشید. نفتالین دشمن بید است و اجازه نمی‌دهد بیدها در داخل فرش لانه کرده و آن را از بین ببرند.
حداقل دو نفر باید همزمان فرش را لوله کنند، تا فرش به صورت کاملاً یکنواخت لوله شود. در غیر این صورت لبه‌های بیرون آمده فرش به مرور زمان تا شده و خراب می‌شوند. بعد از اینکه فرش را به خوبی لوله کردید با طناب در راستای عرض قالی به خوبی ببندید، تا امکان نفوذ حشرات و گرد و خاک به داخل فرش کاهش یابد. بعد فرش لوله شده را داخل یک پوشش نایلونی قرار دهید و منافذ آن را ببندید، تا هم بوی نفتالین در اطراف فرش باقی بماند و هم رطوبت به داخل فرش نفوذ نکند.
مکان نگهداری فرش
توجه به محل نگهداری فرش، آخرین موردی است که باید به آن دقت کنید. فرش باید در جایی نگهداری شود که خشک، خنک و فاقد رطوبت باشد؛ فرش نباید در معرض نور مستقیم آفتاب باشد و نباید در جایی نگهداری است که محل رشد سوسک‌ها و حشرات مزاحم است. در ضمن محل نگهداری فرش باید دارای امکان تهویه هوا باشد.
سخن آخر
در این مقاله از وبلاگ فرش عرسین، سعی کردیم شما را با نحوه استفاده، شستشو و نگهداری از فرش‌های دستباف آشنا کنیم. توجه به نکاتی که در اینجا ذکر کردیم، به شما در نگهداری از این گنجینه‌های کمیاب کمک می‌کنند.
