اگر تا حالا به دنبال خرید فرش دستباف بوده باشید، احتمالاً از نظر ابعاد سردرگم شده‌اید. فرش‌های ماشینی عموماً ابعاد استانداردی دارند و در میان آنها به وفور می‌توان فرش‌های 4 × 3 و 2 × 3 متر را پیدا کرد. اما در مورد فرش‌های دستباف این گونه نیست. فرش‌های دستباف به دلیل ماهیت خاص خود و اینکه در مناطق مختلف ایران به شیوه‌های متفاوت بافته می‌شوند، ابعاد مختلفی دارند. در هر صورت مهم این است که شما قبل از اقدام برای خرید فرش دستباف، با ابعاد این نوع فرش آشنا شوید و فرش مناسب را براساس نیاز خود انتخاب کنید.
جالب است بدانید که فرش‌های دستباف از نظر ابعاد و اندازه به 7 دسته تقسیم می‌شوند که هر کدام از این 7 دسته نیز خود شامل زیرمجموعه‌هایی هستند. فرش‌های دستباف از نظر ابعاد عبارتند از: قالی، قالیچه، کَلّگی، کناره، ذرع و نیم ذرع و چارک، پشتی و پادری. در ادامه هر کدام از این دسته‌بندی‌ها را بیشتر باز کرده و درباره آنها توضیح خواهیم داد، پس لطفاً ما را همراهی بفرمایید.
قالی
قالی نوعی از فرش دستباف است که بزرگترین ابعاد را در میان انواع فرش‌های دستباف دارد. قالی‌های دستباف از نظر ابعاد شباهت زیادی به فرش‌های ماشینی دارند و از آنها برای فرش کردن محیط‌های بزرگ استفاده می‌کند. در میان آنها به راحتی می‌توان فرش‌هایی با ابعاد 3 × 2، 6 × 4، 3.5 × 2.5 و 4 × 3 متر را یافت. اما جالب است بدانید که قالی‌ها نیز به زیر دسته‌هایی تقسیم می‌شوند که در حالت کلی فرش‌های کوچک، متوسط، بزرگ و بسیار بزرگ را شامل می‌شوند.
- فرش‌های با ابعاد کوچک دارای اندازه‌های 3 × 2 و 3.5 × 2.5 متر هستند.
- فرش‌های با ابعاد متوسط، بزرگتر بوده و ابعاد 4 × 3 و 3.8 × 2.8 متر را شامل می‌شوند.
- فرش‌های بزرگ گاهاً ابعادی در حد 4.5 × 3.5 و 4.8 × 3.7 متر دارند.
- اما فرش‌های بسیار بزرگ دامنه وسیعی دارند و فرش‌هایی با ابعاد 5 × 4 و 6 × 4 و حتی بزرگتر را نیز شامل می‌شوند. قالی‌های بسیار بزرگی که گاهاً برای مکان‌های بزرگ به صورت سفارشی بافته می‌شوند نیز در این دسته قرار می‌گیرند.
قطعاً قالی‌ها از نظر ابعاد، جزء گران‌ترین انواع فرش‌های دستباف هستند. هر چند تنها ابعاد فرش دستباف، قیمت آن را تعیین نمی‌کند و عوامل دیگری نیز در این میان دخیل هستند.
قالیچه
قالیچه همان طور که از نامش پیداست از نظر ابعاد، حتی از کوچک‌ترین نوع قالی نیز کوچک‌تر است. در حالت کلی اگر مساحت قالی کمتر از 4 متر مربع باشد، جزء دسته قالیچه محسوب میشود. اما قالیچه‌ها نیز ابعاد استانداردی دارند و به دو دسته قالیچه پرده‌ای و قالیچه سجاده‌ای تقسیم می‌شوند.
- اگر ابعاد یک قالیچه دستباف در حدود 2.5 × 1.5 متر باشد و بافت آن از نوع ریزنقش باشد، به آن قالیچه پرده‌ای یا به اصطلاح پرده‌ای گفته میشود. این بدان معنی است که تعداد رج‌شمار قالیچه‌های پرده‌ای در حدود 45 تا 60 رج به بالا است.
- یک قالیچه دستباف سجاده‌ای یا به اصطلاح دو ذرعی، ابعادی در حدود 2.2 × 1.4 متر دارد.
کَلّگی
در ادامه بررسی ابعاد فرش دستباف از نظر ابعاد و اندازه، به کَلّگی می‌رسیم. کَلّگی‌ها نوعی از فرش دستباف هستند که از نظر عرضی، کوچک‌تر از قالی و از نظر طولی، ابعادی کمتر از 4 متر دارند. به طور کلی کَلّگی‌ها در ابعاد زیر بافته می‌شوند:
- 3 × 1.5 متر
- 3 × 1.7 متر
- 3.7 × 2 متر
کناره
کناره‌ها فرش‌های باریکی هستند که از نظر عرضی باریک بوده و اندازه‌ای در حدود 0.5 تا 1.7 متر دارند. اما کناره‌ها از نظر طول محدودیتی ندارند و از آنجایی که برای فرش کردن پله‌ها و راه پله‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، ممکن است طولی در حدود 3 تا 10 متر داشته باشد. در واقع هر نوع فرش دستبافی که از نظر عرضی باریک بوده و از نظر طولی بلند باشد، در دسته فرش کناره قرار می‌گیرد.
ذرع و نیم ذرع و چارک
فرش‌های این دسته برخلاف دسته قبلی، بیشتر به حالت مربع شکل نزدیک هستند. زیرا اختلاف اندکی بین طول و عرض آنها وجود دارد و کلاً از نظر ابعاد کوچک هستند.
- اگر ابعاد فرش دستباف در حدود 1.5 × 1.04 یا 1.6 × 1.1 متر باشد، فرش در دسته ذرع و نیم ذرع قرار می‌گیرد.
- اما اگر ابعاد فرش دستباف در حدود 1.3 × 0.8 متر باشد به آن ذرع و چارک گفته میشود.
پشتی
پشتی‌ها دسته‌ای از فرش‌های دستباف هستند که از نظر مساحت کمتر از یک متر مربع هستند.
پشتی‌ها یا به صورت پیوسته هستند و یا اینکه به عنوان روکش پشتی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند که به اصطلاح به این نوع پشتی‌ها، قارچین گفته میشود. البته استفاده‌های مدرن‌تری نیز از آنها صورت می‌گیرد، به عنوان مثال گاهاً از آنها برای ساخت مبل‌ها و میزهای نهارخوری سنتی و البته بسیار گران‌قیمت نیز استفاده میشود. بیشتر پشتی‌ها اندازه‌ای در حدود 90 × 60 سانتی‌متر دارند.
پادری
پادری‌ها نوعی از فرش‌های دستباف هستند که از بعد اندازه، در انتهای لیست فرش‌های دستباف از نظر ابعاد و اندازه قرار می‌گیرند. همان طور که از نامشان پیداست، پادری‌ها نوعی از قالیچه‌های دستباف هستند که برای فرش کردن پاگردها بافته می‌شوند. از این رو از نظر ابعاد اندازه استانداردی ندارند و ممکن است در هر اندازه‌ای بافته شوند.
سخن آخر
خب، در این مطلب از وب‌سایت فرش عرسین به بررسی انواع فرش دستباف از نظر ابعاد و اندازه پرداختیم. همان طور که مشاهده کردید فرش دستباف از نظر اندازه به 7 دسته تقسیم میشود که هر کدام را می‌توان با توجه به ابعاد آنها شناسایی کرد؛ هر چند شناسایی برخی از آنها مانند کناره‌ها به دلیل تفاوت زیاد بین عرض و طول آنها، راحت‌تر است.
یک نکته مهم در مورد ابعاد فرش دستباف این است که نمی‌توان انتظار داشت فرش‌های دستباف از نظر ابعاد کاملاً دقیق باشند. زیرا به هر حال فرش‌های دستباف به دلیل ماهیت خود از خطاهای انسانی مصون نیستند و مشاهده تفاوت ابعادی در حد چند سانتی‌متر در آنها کاملاً طبیعی است. اما اگر تفاوت ابعادی بیشتر از این باشد، نشانه‌ای دال بر کیفیت پایین فرش است. از این رو ابعاد فرش دستباف موردی است که حتماً باید در هنگام خرید فرش به آن توجه کرد.
