با توجه تنوع، اصالت و نفیس بودن فرش‌های دستباف، خرید این کالا‌های ارزشمند می‌تواند هیجان انگیز باشد. یکی از جذابیت‌های فرش‌های دستباف در تنوع بسیار بالا و تفاوت‌های کیفیت و ارزش در میان آن‌ها است؛ همواره عوامل مهمی در کیفیت و قیمت فرش‌های دستباف تاثیر گذار بوده‌اند. یکی از مهم‌ترین عوامل اثر‌گذار در کیفیت نهایی و ارزش قالی‌های دستباف، رج فرش دستباف است. در این مقاله از تحریریه تخصصی عرسین به بررسی رج فرش دستباف و تاثیر آن در کیفیت و ارزش این فرش‌ها می‌پردازیم و در انتها شیوه آسان شمارش آن‌ها را بررسی می‌کنیم.
رج فرش دستباف چیست؟
یکی از مهم‌ترین پارامتر‌های مورد بررسی بافندگان فرش دستباف، برای بافت و ارزش‌گذاری، رج فرش دستباف است. رج به معنای تعداد گره‌هایی است که در یک واحد مشخص از عرض فرش دستباف وجود دارد. این واحد مشخص در معیار تبریزی، میزان ۷ سانتی‌متر است که به آن رج شمار می‌گویند. هرچه تعداد گره‌ها در رج‌شمار فرش‌ها بیشتر باشد، فرش بافته شده از نظر کیفیت و ارزش در سطح بالاتری قرار خواهد داشت. رج‌ها در فروش فرش دستباف و ارزش‌گذاری آن‌ها از اهمیت زیاد برخوردارند. در ادامه به بررسی علل این تاثیر در فرش‌های دستباف می‌پردازیم.
عوامل تاثیر گذار در تعداد رج
عوامل مختلفی در میزان رج فرش دستباف تاثیر گذار هستند. تمام این عوامل دست به دست هم داده‌اند تا کیفیت و قوام این فرش‌ها را در سطح بالاتری قرار دهند. طرح‌های متنوع، الیاف ظریف‌تر و فن بافت متراکم‌تر، میزان رج‌ها در فرش‌ها را افزایش خواهند داد. عوامل زیر از مهم‌ترین دلایل افزاینده رج‌ها و در نهایت کیفیت و ارزش این قالی‌ها خواهند داشت.
جنس الیاف
همواره الیاف مختلفی در فرش‌های دستباف مورد استفاده قرار می‌گیرند. این الیاف طبیعی گاهی به صورت تک و اکثرا به صورت ترکیبی مورد استفاده بافندگان فرش‌های دستباف قرار می‌گیرند. هریک از الیاف مورد استفاده در بافت آن‌ها دارای ویژگی‌های متفاوتی هستند. به‌طورکلی قالی‌بافان از الیاف نخ پنبه، پشم، ابریشم و کرک در بافت فرش‌های دستباف استفاده می‌کنند. در بین این الیاف، ابریشم با توجه به اینکه از ظرافت و استحکام بیشتری برخوردار است، می‌تواند در گره‌های نازک و تراکم بالا کاربردی باشد. از این‌رو قالی‌های بافته شده از ابریشم نسبت به پشم و پنبه و یا کرک از تعداد رج بیشتری برخوردار هستند.
طرح
طرح و نقش فرش‌ها همواره در زیبایی، کیفیت، مدت زمان بافت و الیاف مورد استفاده نقش بسیار مهمی‌دارند. یکی از عوامل اثر گذار در تعداد رج فرش دستباف، نوع طرح و نقش قالی‌های دستباف است. برخی طرح‌ها مانند شکارگاه، ماهی، گوبلن، گنبد، درخت و محراب از جزئيات بیشتر و نماد‌های بسیاری برخوردار هستند؛ طبیعی است که برای نمایان شدن این جزئيات لازم است که فرش‌های دستباف در تعداد رج‌های بالا بافته شوند. بنابراین طرح‌های ریزبافت و پر جزئيات با تعداد رج فرش دستباف رابطه مستقیمی دارند.
نوع بافت
فنون بافت فرش‌های دستباف، امروزه در انواع و اقسام گوناگونی قرار دارند. اصولا شیوه بافت و فن گره‌زنی فرش‌های دستباف با هدف قالی‌بافان رابطه مستقیمی دارد. شیوه‌ی گره زنی در بافت قالی‌ها در انواع و اقسام متنوعی مانند، گره فارسی یا نامتقارن، گره ترکی یا متقارن، گره‌های هنری مانند تک‌تار، قرضی، آویز، دورنگ و گره‌های تقلبی در انواع کمانشیب، بی‌گره بافی و گره U شکل از این دست گره‌ها در قالی‌بافی هستند. البته انواع گره فارسی و ترکی از پرکاربرد‌ترین و همچنین بهترین گره‌ها در صنعت قالی‌بافی هستند. در میان آن‌ها گره ترکی با توجه به شیوه بافت، تراکم بیشتری برای فرش‌ها ایجاد می‌کند؛ از این رو این گره تعداد رج‌های بیشتری را برای فرش ایجاد خواهد کرد.
رج فرش دستباف چه تاثیری بر قیمت نهایی دارد؟
همواره قیمت محصولات رابطه مستقیمی با کیفیت و هزینه صرفه شده در ساخت آن‌ها دارد. هرچه مدت زمان بافت یک فرش دستباف بیشتر و هزینه‌ی صرف شده برای بافت آن بیشتر باشد، قیمت و ارزش نهایی این فرش‌ها نیز به همان مراتب بیشتر خواهد بود. رج فرش دستباف تاثیر بسیار مهمی در کیفیت نهایی فرش‌ها و همچنین مدت زمان و انرژی لازم دارد.
کیفیت
کیفیت همواره تعاریف گوناگونی را دربر می‌گیرد؛ به‌طور کلی هر چیزی که از نظر ویژگی‌های مطلوب در سطح بالاتری باشد کیفیت بیشتری خواهد داشت. در فرش‌دستباف پارامتر کیفیت عبارت است‌از: زیبایی شناختی، نرمی، راحتی و استحکام. فرش‌های دستبافی که نرم‌تر و با قوام‌تر باشند طبیعتا از کیفیت بالایی برخوردار خواهند بود. رج فرش دستباف اثر بسیار مهمی در افزایش نرمی، لطافت و قوام این فرش‌ها ایفا می‌کند. هرچه تعداد‌های رج این قالی‌ها بیشتر باشد، از نظر کیفیت و راحتی در سطح بالاتری قرار خواهند داشت.
زیبایی
فرش‌های دستباف همواره از نظر زیبایی شناختی بسیار مورد توجه علاقه‌مندان قرار دارند. هرچه طرح و نقش و این فرش‌ها بیشتر و متنوع‌تر باشد زیبایی این فرش‌ها دوچندان خواهد شد. مخصوصا زمانی که جزئيات این طرح‌ها مانند ظرافت در طراحی نماد‌ها مشهود باشد، ارزش و جذابیت این فرش‌ها افزون خواهد شد. تعداد رج فرش دستباف مانند پیکسل‌ها در کیفیت تصاویر هستند. هرچه این پیکسل‌ها در یک سانتی‌متر بیشتر باشد کیفیت تصاویر به دلیل پرداخته شدن به جزئيات بیشتر خواهد بود. این قضیه در فرش‌های دستباف نیز صادق است؛ هرچه تعداد رج‌های بیشتری در فرش وجود داشته باشد، طرح‌هایی به مراتب جذاب‌تر و با وضوح بالاتری را خواهیم داشت.
زمان بافت
هرکاری مدت زمان، انرژی و هزینه بیشتری را صرف کند، از نظر ارزش و هزینه نهایی در سطح بسیار بالاتری خواهد بود. این موضوع در خصوص فرش‌های دستباف اهمیت بسیاری برخوردار است. معمولا مدت زمان بافت فرش‌های دستباف بر اساس طرح و اندازه و تراکم از چند ماه تا چند سال به طول می‌انجامد. فرش‌هایی که دارای طرح‌های بیشتر و صاحب جزئيات بیشتری هستند، نیازمند تعداد رج های بیشتری خواهند بود. از این‌رو تراکم بالای فرش‌های دستباف باعث افزایش تعداد گره‌هایی خواهد شد که بافنده باید روی دار تار و پود اعمال کند. افزایش تعداد رج‌ها به صورت مستقیم مدت زمان مورد نیاز برای بافت این فرش‌را می‌افزاید در نتیجه هزینه نهایی قالی‌هایی با رج بالا بیشتر خواهد بود.
دوام و عمر
فرش‌های دستباف عموما از ارزش مادی و معنوی بسیار بالایی برخوردار هستند؛ از این‌رو موضوع دوام و عمری بودن آن‌ها از اهمیت بسیاری برای صاحبانشان برخوردار است. قالی‌های دستباف عمدتا در طول روز بار‌ها زیر پای انسان قرار دارند، طبیعتا فرش‌هایی که استحکام و قوام بیشتری داشته باشند، از عمر و دوام بیشتری برخوردار خواهند بود. استحکام فرش‌ها با افزایش تعداد رج فرش دستباف افزوده خواهد شد. فرش‌هایی با تراکم بالا عمدتا به شیوه ترکی یا متقارن گره خورده‌اند و همچنین از ارزش بسیار بیشتری برخوردار هستند.
نحوه شمارش رج فرش دستباف
حال که با اهمیت بسیار زیاد تعداد رج فرش دستباف در قیمت، ارزش و کیفیت قالی‌ها بیشتر آشنا شدید؛ شاید این سوال برایتان پیش بیاید که چگونه می‌توان از تعداد رج‌های یک فرش دستباف مطلع شد. شمارش تعداد رج‌های فرش دستباف اگرچه حوصله‌بر و کمی خسته کننده است اما می‌تواند شما را در ارزش گذاری فرش‌های دستباف کمک بسیاری کند. این موضوع در خصوص فرش‌های نفیس‌تر و تمام ابریشم از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود.
یکی از ساده‌ترین روش‌های شمارش رج فرش دستباف، این است که به میزان ۷ سانتی متر از عرض فرش دستباف را انتخاب کنید و با کمک ذره‌بین اقدام به شماره گره‌ها از پشت فرش کنید. علت اینکه توصیه می‌کنیم تعداد رج‌ها را از عرضی فرش‌ها شمارش کنید این موضوع است که این فرش‌ها به صورت عرض باف هستند. توصیه می‌کنیم که روند شمارش را چند بار تکرار کنید تا دچار اشتباه نشوید. هر یک عدد اشتباه محاسباتی با توجه به اینکه در ابعاد فرش ضرب خواهد شد می‌تواند دقت محاسبه را تا حد بسیاری زیادی بکاهد. پس از شمارش دقیق رج‌ها در ۷ سانت، این تعداد را ضربدر اندازه‌ی عرض کلی فرش کنید تا تعداد کل رج فرش دستباف شما مشخص شود.
همچنین برای سنجش میزان دقت چله‌کشی و متقارن بودن فرش می‌توانید اقدام به شمارش رج‌ها در چند قسمت فرش کنید، هرچه تعداد رج‌ها در قسمت‌های مختلف عرض فرش، اعداد نزدیک‌تری به هم داشته باشند، فرش بافته شده متقارن‌تر و درنتیجه با ارزش‌تر خواهد بود.
کلام آخر
با توجه به ارزش بالای مادی و معنوی فرش‌های دستباف ایرانی، همواره توصیه شده است که از ابزار‌های مختلف سنجش اصالت و ارزش فرش‌های دستباف استفاده کنید. از جمله این معیار‌ها می‌توانیم به آزمایش رنگ، آزمایش اصالت الیاف، آزمایش دقت طراحی و همچنین مهم‌ترین بررسی، آزمایش تعداد رج فرش دستباف است. این بررسی با توجه به اینکه تاثیر مستقیمی در ارزش نهایی فرش دستباف دارد از اهمیت و ارزش بسیار بالایی برخوردار است.
