در بسیاری از خانهها از قالیچه و زیرانداز استفاده میشود. زیراندازها نیز که میتوان آنها را نوعی فرش دستباف به شمار آورد؛ توسط قالیبافان و با هنر دست بافته میشوند. گبه یک نوع زیرانداز است که اسم آن را زیاد میشونیم. اما در این مطلب قصد داریم به سوال گبه چیست، پاسخ دهیم و درباره آن صحبت کنیم.
گبه چیست؟
جنس گبه از قالی است که توسط مردم عشایرنشین در مناطق لرستان و قشقایی بافته میشود. در واقع، گبه را یکی از انواع زیرانداز میدانند که به آن قالیچه خرسک فرشی نیز میگویند. از ویژگیهای گبه میتوان به داشتن پرزهای بلند و تعداد زیاد پود اشاره کرد که باعث نرم بودن بافت گبه میشود. جالب است بدانید که وزن این نوع قالیچه سنگین است به طوری که در هر یک متر مربع، سه کیلوگرم وزن دارد.
مواد اصلی گبه، پشم طبیعی گوسفند و پشم بز است که از قدیم توسط عشایرنشین عزیز تولید میشود. رنگی که در گبه استفاده میشود نیز کاملا طبیعی است و معمولا از رنگهای سیاه، سفید، کرم، قهوهای یا خاکستری استفاده میشود. البته امروزه، گبه ماشینی نیز در کارخانهها تولید میشود که در آن از انواع رنگ شیمیایی و الیافهای مصنوعی مورد استفاده قرار میگیرد. یکی از مشخصات گبه، پرز بلند در آن است که بلندی آن به یک سانتیمتر میرسد. همچنین، تعداد زیاد پود به کار رفته در ان نیز یکی دیگر از ویژگیهای گبه محسوب میشود.
گبه معمولا به صورت ترکی باف یا فارسی باف، به روی دارهای زمینی توسط بافندگان بافته میشود. این گبهها در طرحها و رنگهای متنوعی وجود دارند که گبه ایرانی معمولا در رنگهای روشن مثل کرم، سفید یا شیری است. یکی از مواردی که در بافت گبه وجود دارد، مربوط به بافت آن است که در ابتدا پشمها ریسیده شده و پس از تابیده شدن، برای بافت آماده میشوند.
طرح و نقوش در گبه ایرانی
جالب است بدانید که طرح و نقش در قالیهای گبه به صورت ذهنی توسط بافندگان، ایجاد میشود؛ از این رو نقشهای زیادی برای این نوع زیرانداز وجود دارد. در واقع وقتی قالیباف شروع به بافتن قالی میکند، هیچ نقشهای برای طرح ندارد و به صورت ذهنی و بداهه هنر خود را به روی گبه اجرا میکند. با توجه به این موضوع، بزرگان صنعت فرش ایران میگویند که هیچ دو گبهای را پیدا نمیکنید که کاملا یکسان و شبیه یکدیگر باشند و این یکی از ویژگیهای اصلی گبه است که ارزش هنری زیادی دارد. شاید برایتان عجیب باشد که وقتی نقشهای بافته شده روی گبه به صورت ذهنی است، دیگر خبری از انواع طرح در آن نیست. اما باید بدانید که قالیبان، از چند طرح در ذهن خود استفاده کرده و به روی قالی هنرنمایی خود را اجرا میکنند.
طرح سنتی در گبه
طرحی به اسم “کم” جز طرحهای اصلی ایرانی در گبه است که ظاهر بسیار سادهای دارد. این طرح از مربع مستطیل و یک ردیف لوزی در وسط آن تشکیل شده است. نحوه اتصال به این صورت است که هر یک از راسهای لوزی به راسهای دیگر لوزیها وصل میشود. لازم است بدانید که اولین گبههایی که تولید شدند، طرح بسیار سادهای داشتند با گذشت زمان، قالیبافها از طبیعت، آرزو و … ایده گرفتند و به روی گبه اجرا کردند.
استفاده از طرح شیر در گبه ایرانی
یکی دیگر از نقشهایی که در بافت گبه از آن استفاده میشود، طرح شیر است. این طرح را افراد زیادی در منطقههای عشایرنشین مختلف، به روی گبه میباقند.
گبه با طرح خشتی یا قابی شکل
از نقشهای کاربردی در قالی گبه، طرح خشتی زیباست که اکثر بافندگان اهل فارس و بختیاری، آن را میبافند. این طرح با دقت بسیاری بافته میشود و نظم خاصی در آن برقرار است. در این طرح، که به آن طرح خشتی یا قابی شکل نیز میگویند؛ هر یک از قابها با قابهای دیگر به صورت جداگانه طرحی هماهنگ شکل میدهد.
گبه با نقش حوضی شکل
در نقش و طرح حوض، یک شکل ترنج مانند در وسط آن قرار میگیرد که ظاهر یک گل را نمایش میدهد. چیزی که شما میبینید، طرح یک گل است که از کنارههای آن، غنچههای گل نمایش داده میشود.
گبه با طرح گل
یکی از جذابترین طرحهای گبه، طرح گل رز است که آن را به طرح گل میشناسند. گل رز، یکی از نقشهای جذاب در گبه و فرش دستباف به شمار میرود که زیبایی بسیار زیادی دارد.
طرح ایلاتی در گبه ایرانی
طرحی که عشایر قالیباف آن را از طبیعت موقعیت مکانی خود، ایده گرفتهاند. این طرح در شکلهای هندسی مانند مربع، دایره، لوزی، بیضی و مستطیل بافته میشود.
طرح درخت در گبه
نقش درخت در صنعت فرش دستباف، یکی از طرحهای بسیار رایج است که در طرح گبه نیز از اهمیت خاصی برخوردار است. در بین طرحهای درخت، نقش درخت سرو که نماد شادی را به همراه دارد، معمولا زیاد به کار برده میشود. علاوه بر آن، نقش درخت بید کجنون نیز با نماد اندوه و غم هم کاربرد زیادی در طرحهای گبه دارد.
گبه ایرانی با نقش راه راه
طرحهای راه راه نیز یکی از نقوش پرطرفدار در گبه هستند که به صورت خطوط عمودی و اریب بافته میشوند. از این طرح گبه میتوانید در محیطهای ساده و مینیمال استفاده کنید و با سایر لوازم به جذابیت آن اضافه کنید.
گبه با نقش خانه در هم
جالب است بدانید که طرح خانه درهم، منظوری عارفانه دارد که به مراحل زندگی از شروع تا پایان آن اشاره میکند. هنر فرشبافی به راستی که یکی از زیباترین هنرهاست و قالیباف میتواند با هنرنمایی خود هر انسانی را به شگفتی وادارد. در این طرح، میان خانههای در هم، تصاویری از مراحل آغاز زندگی تا پایان آن نشان داده میشود.
قالی گبه با طرح کف ساده
اما سادگی همیشه زیبایی خاص خود را دارد و نقش کف ساده که یکی از طرحهای رایج در گبه است؛ به خانههای روستاییان و زمین بی محصول آنها اشاره دارد.
نتیجه گیری
گبه یک نوع زیرانداز و قالی است که توسط ایل عشایر در مناطق مختلف کشور عزیزمان ایران، بافته میشود. استفادههای زیادی از این قالی میشود و مردم با توجه به نیاز خود از آن در مکانهای مختلف استفاده میکنند. طرحهای متنوع در گبه باعث شده است تا این قالی، طرفداران زیادی پیدا کند. از آنجا که به نوعی یک فرش دستباف است و با هنر قالیبافان بافته میشود؛ اهمیت زیادی دارد و ارزش هنری آن نیز بسیار بالاست. از این رو، در این مطلب سعی کردیم تا در ابندا بگوییم گبه چیست و از چه موادی تشکیل شده استو در ادامه آن نیز درباره نقوش مختلف آن صحبت کردیم تا با زیباییهای گبه به خوبی آشنا شوید. اگر شما هم تجربه استفاده از گبه را داشتهاید، حتما در بخش دیدگاهها، نظرات ارزشمند خود را با ما به اشتراک بگذارید.
